یکی از زمینه های فعالیت کلینیک فیزیوتراپی ، انجام تیپینگ ورزشی و درمانی است.

تیپینگ یک روش درمان مکمل و مدرن در فیزیوتراپی به شمار می رود .

ضمنا تیپینگ با استفاده از باندهای چسب دار مخصوص حرکات عضو مبتلا (اعم از مفصل ، عضله ، لیگامان ، تاندون و …) بر اساس شرایط بیمار و با رعایت اصول بیومکانیکی محدود می شود.

در فیزیوتراپی از دو نوع تیپ استفاده می شود:

درمانگران از tape ریجید برای محدود کردن حرکت در یک مفصل و یا برای حفاظت از مفصل در حین حرکات عملکردی استفاده می کنند، در حالی که tape های منعطف و الاستیک کینزیولوژی (kinsiotape) ، برای تسهیل الگوهای حرکتی استفاده می شود.در ابتدا مختصری راجع به تیپ ریجید (اتلتیک تیپ ) مطالبی منعکس می گردد.

تیپ ریجید

وسایل مورد نیاز بانداژتیپینگ ریجید :
برای به کاربردن روش های گوناگون بانداژ و تیپینگ ریجید به نوارهای متعدد وخاصی نیاز است که باید در کیف یا جعبه کمک های اولیه موجود باشد. توصیه می شود که برای موفقیت درکسب اهداف درمانی بانداژ باید نوارهای لازم را ازبهترین نوع موجود انتخاب نمود.

در اینجا با برخی نوارهای موجود آشنا می شویم :

نوارهای چسبنده الاستیک ( الاستو پلاست Elastoplast )

این نوارها ضمن چسبنده بودن دارای خاصیت ارتجاعی ( الاستیک ) نیز می باشند. از آنها به منظورکسب اهداف ذیل استفاده می شود.

• حفظ فشارموضعی درمنطقه ضایعه
• حفظ فشار حداکثر ( ماکزیمم ) درضایعات لیگامانی
• حفظ بی حرکتی درضایعات عضلانی
• حفظ ارتز یا آتل درموضع آسیب

لازم به ذکر است که قبل ازانجام بانداژ یا Taping درموضع خراشیدگی ، پارگی ، زخم های باز ، تاول ها و… باید سطح زخم ها را بامحلول ضد عفونی کننده ( بتادین ) تمیزکرد وازپمادهای آنتی بیوتیک یا اسپری های ضد قارچ درسطح آن استفاده نمود.

نوارهای سفید اکسید روی (White Zinc Oxide Tape)

این نوارها ، نوارهای غیر ارتجاعی وچسبنده بوده که حاوی مواد داروئی اکسید زینک ( اکسید روی ) می باشند واز آنها برای پوشاندن سطح زخم ها وبرخی التهابات پوستی می توان استفاده کرد.
بدیهی است که کلیه نوارهای حاوی مواد داروئی راباید درجای خشک وخنک نگهداری نمود.

اسپری های چسبنده (Adhesive Spray)

اسپری های چسبنده حاوی مواد آئروسل مانندی است که بلافاصله پس از استفاده مستقیم برسطح پوست ، لایه حفاظتی وچسبنده ای را درموضع ایجاد می کنند ، این لایه مانع تماس مستقیم نوارهای چسبنده با پوست شده ، به علاوه مانع لغزیدن وپائین آمدن نوارهای چسبنده ازموضع می گردند.

مواد لوبریکانت

مواد لوبریکانت یا لغزنده کننده نظیر وازلین یا ژل K.Y باعث کاهش اصطکاک بین سطح پوست ونوار می شوند . بکاربردن مواد لغزنده کننده درمناطقی که اصطکاک زیادی وجود داد نظیر پاشنه پا یا ناحیه تاندون آشیل ضرورت دارد.

پد پاشنه پا

نوارهای نازک چهارگوشی هستند که موجب کاهش اصطکاک پوست ونوارهای چسبنده می شوند . این پدها مخصوص ناحیه پاشنه پا تهیه می شوند.

گاز استریل

درصورت وجود زخم های باز ، از گاز استریل همراه بامحلول های ضد عفونی کننده جهت تمیز کردن سطح زخم استفاده می شود. همچنین از گازهای استریل برای حفاظت تاول ، زخم های باز و بریدگی ها نیز استفاده می گردد.

گاز غیراستریل

گاز غیر استریل جهت تمیز کردن نواحی اطراف محل زخم و بریدگی کاربرد داد. همچنین برای اعمال فشار روی بافتهای اطراف زخم برای قطع خونریزی از گاز استریل استفاده شود. از دیگر موارد استفاده گاز غیراستریل برای پوشاندن مناطق شکستگی و دررفتگی هنگام بکارگیری آتل است.

باندهای الاستیک

باندهای الاستیک دراشکال ، رنگها واندازه های مختلف تهیه شده ودارای خاصیت ارتجاعی می باشند.
مهمترین موارد کاربرد باندهای الاستیک برای حفاظت نواحی مختلف درآتل ، نگهداری یخ درموضع ضایعه ، نگهداری اندام های آسیب دیده، اعمال بانداژ فشاری هنگام آسیب بافتهای نرم وحفاظت ازمفاصل و… است.

• اندازه ۱۵ سانتیمتر آن برای نواحی ران وکشاله ران
• اندازه ۱۰ سانتیمتری آن برای بازو ، شانه وساق پا
• اندازه ۸ سانتمتری آن برای مچ پا
• اندازه ۵ سانتیمتری آن برای مچ دست واندام های کودکان ورزشکار است.

نوارچسب سفید (لکو پلاست)

از لکوپلاست دراندازه های مختلف برای ثابت کردن بانداژ روی موضع آسیب استفاده می شود. نوارهای ضد آب (Water Proof)درمواردی که ورزش درشرایط بارانی یاهوای مرطوب یا درآب انجام می گیرد ازنوارهای واتر پروف برای موضع ضایعه استفاده می شود.

باند سه گوش

ازاین باند برای آویزان نمودن اندام ( خصوصا درضایعات اندام های فوقانی ) ویاجهت نگهداری آتل یا اسپیلینت استفاده می شود.

فوم های لاستیکی

فومها لایه هائی نازک ازلاستیک فشرده است که درنواحی بسیار دردناک ، کبود ویا ضرب دیده بکارمی رود وپس ازآن موضع بانداژ می شوند. برای مثال درشاین اسپلینت ( Shin Splint) قبل ازبانداژ ساق ازفوم روی موضع استفاده می شود.

کینزیوتیپ (Kinsio Tape)

کینزیوتیپ های ورزشی در رنگ بندیهای مختلف عرضه می شود . رنگ بندی در کیفیت درمان تاثیر ندارد اما در مواردی که موضع درمان در معرض دید قرار دارد بهتر است از رنگ های مورد علاقه بیمار برای تیپینگ استفاده شود .

مهمترین نکته در انجام تیپینگ توجه به موارد کاربرد و موارد عدم کاربرد و از همه مهمتر رعایت اصول بیومکانیکی در هنگام اعمال تیپ درمانی یا ورزشی می باشد. قبل از اعمال تیپ لازم است در خصوص حساسیت های پوستی بیمار سوال شود.

بهتر است قبل از اعمال تیپ درمانی ، از نمونه کوچکی به عنوان تستر Tester استفاده گردد.

کاربرد و اثر نوارهای درمانی کششی (تیپینگ)

نوار درمانی الاستیکی Elastic Therapeutic Tapeکه با عنوان نوار کینه زیو یا “K tape”نیز شناخته می‌شود، یک نوار پارچه‌ای همراه با چسب آکرلیک است که به منظور درمان آسیب‌های ورزشکاران و اختلالات فیزیکی گوناگون مورد استفاده قرار می‌گیرد. در صورتی که این نوارها به درستی به کار گرفته شوند، می‌توانند درد را از تاندون‌ها یا التهاب‌های ماهیچه‌ای بیرون کشیده و بدن ورزشکار را بهبود بخشند.

اما از بعد علمی، هنوز مطالعات چندانی درباره تاثیرات حقیقی این نوارها در مقایسه با دیگر ابزار‌هایی که ورزشکاران برای التیام دردها و آسیب‌های خود به کار می‌گیرند، انجام نگرفته است. تا زمانی که اطلاعات بیشتری در‌ این زمینه به دست نیاید، این احتمال وجود خواهد داشت که نوارهای رنگی بیشتر از فایده فیزیکی فایده روانی از خود به جا می‌گذارند. برای مثال به ورزشکار یاد‌آوری می‌کنند که درمورد منطقه آسیب دیده بدنش محتاط‌تر باشد و یا این احساس را در ورزشکار ایجاد می‌کند که برای بهبود دردش کاری انجام گرفته است.
ورزشکاران همواره برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی از ابزاری مانند مچ‌بند برای محدود کردن حرکات در مفاصل بدن به ویژه مچ پا و مچ دست استفاده می‌کنند و مطالعات بسیاری نشان داده‌اند که این‌کار مانع از فشار آمدن و رگ‌به‌رگ شدن مچ‌ها خواهد شد. اما هدف نوارهای کشی رنگارنگ که در میان ورزشکاران المپیک از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است، چیز دیگری‌است.

این نوارها در اواسط دهه ۱۹۷۰ توسط کنزو کاسی ژاپنی متخصص فیزیوتراپی و طب سوزنی ودانش آموخته آمریکا ابداع شد.پس از یک دهه از معرفی‌ این محصول در سال ۱۹۸۰ ارتوپدیست‌ها، کایروپرکتیست‌ها، پزشکان طب سوزنی و دیگر پزشکان در ژاپن اصلی‌ترین مصرف کننده‌های این نوارها بودند.

در سال ۱۹۸۸ این چسب‌ها توسط ورزشکاران المپیکی و حرفه‌ای‌ ژاپن مورد استفاده قرار گرفت. هدف وی این بود که به جای استفاده از نوار‌های خشک و سخت ورزشی، محصولی را تولید کند که دقیقا بتواند خاصیت کشسانی پوست انسان را تقلید کند. نوار‌های ابداعی وی که کینسیو نام گرفتند،‌ برای اولین بار در المپیک پکن ۲۰۰۸ به چشم آمدند. زیرا شرکت تولید کننده آن بسته‌های زیادی از این نوارها را به ۵۸ کشور اهدا کرد. چهار سال بعد، در المپیک ۲۰۱۲ لندن نیز این نوارها روی بدن ورزشکاران در هر رشته ورزشی مشاهده شد.
این نوارهای درمانی کششی یا کینسیو (Kinesio Tape)در واقع ابزار کار مربیان و پزشکان تیم‌ها‌ به حساب می‌آیند. نظریه‌های مختلفی درباره کاربرد و تاثیر این نوارها وجود دارد. یکی از آنها این است که نوارهای کینسیو به واسطه کشیدن و کش‌آمدن، پوست بدن را بلند کرده و آن را از دیگر لایه‌های نسج بدن جدا می‌کند. فضای خالی به وجود آمده به خون اجازه می‌دهد تا جریان بیشتری پیدا کرده و به این شکل توانایی بدن در پاکسازی مایع لنفاوی افزایش یافته و به این صورت التهابات با سرعت بالاتری التیام می‌یابند.
چسباندن این نوارها روی پوست بدن همچنین از فشار موجود روی نورون‌های لامسه کاهش داده و از درد ورزشکار می‌کاهد. چند مطالعه محدود نشان داده‌اند که استفاده از این نوارها می‌تواند حجم مایعات را در بدن بیماران سرطانی کاهش دهد اما در میان ورزشکاران رایج‌ترین اثر این نوارها کاهش درد است.

از‌ آنجایی که این نوارها در کنار دیگر ابزار و داروهای درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرند، بررسی تاثیر و عملکرد دقیق خود نوارها غیر ممکن شده‌است. از این رو نتایج به دست آمده از مطالعات کوچکی که روی این نوارها انجام گرفته با یکدیگر تفاوت دارند.
چون کاربرد اولیه این نوارها در ورزشکاران حرفه ای است، گمان میرود که کینزیوتیپ تنها در ورزشکاران بکار میرود، اما باید گفت علاوه بر ورزشکاران، در طیف وسیعی از بیمارانی که از دردهای مفصلی، عضلانی و اسکلتی رنج میبرند نیز کاربرد دارد.
با گسترش استفاده از تیپ، تحقیقات فراوانی توسط فیزیوتراپیست ها در سراسر جهان بر روی آن انجام شد و امروزه علاوه بر آسیبهای ورزشی، موارد کاربرد دیگری همچون ایجاد ثبات در مفصل، کاهش درد و تورم، تحریک و مهار عضلات مختلف بدن، افزایش سرعت ترمیم و افزایش گردش خون نیز دارد.

این نوارها پارچه هایی با چسب مخصوصند، اولین ویژگی این نوارها خاصیت کشش پذیری و کشسانی آنهاست که با وجود فراهم آوردن ثبات در ناحیه مورد استفاده، مانعی بر سر راه حرکت مفصل نیستند، لذا در آسیبهای متعدد ورزشی که ایجاد ثبات بدون مخدوش شدن حرکت مفصل مدنظر است، استفاده فراوانی دارند. پیش از استفاده از این نوارها، ورزشکاران برای جلوگیری از بروز آسیب، مجبور به استفاده از مچ بندها و زانو بندهای دست و پاگیری بودند که به سرعت جای خود را به تیپ های کینزیولوژیک دادند.

جنس نوارهای کینزیولوژی:

جنس کینزیوتیپ از فیبرهای کتان هایپوآلرژیک لاتکس همراه با چسب اکلریک فعال شونده با حرارت، است که تنها حول محور طولی قابلیت کشش پذیری دارد. میزان افزایش طول حدود ۴۰ % طول اولیه است، بعبارتی یک تکه ۱۰ سانتی به اندازه ۴ سانتیمتر قابلیت افزایش طول دارد. البته در بیشتر موارد از حداکثر کشش استفاده نمیشود، لازم به ذکر است که موادی که جنبه دارویی دارد در آن بکار نرفته است. وزن و ضخامت کینزیوتیپ نزدیک به مشخصات پوست بدن است. نزدیک بودن قطر آن به قطر اپیدرم موجب ایجاد احساس خوشایند در محل چسباندن آن میشود.

کاربرد کینزیوتیپ:

بکارگیری تیپ در همه فازهای التیام، شامل فاز حاد، تحت حاد و مزمن قابل انجام است. استفاده از کینزیوتیپ یک درمان فانکشنال یا عملکردی محسوب میشود که جلوی فعالیت بیمار را نمیگیرد و اجازه میدهد فرد کارهای روزمره خود را انجام دهد. بکارگیری تیپ در همه فازهای التیام، شامل فاز حاد، تحت حاد و مزمن قابل انجام است.
با رعایت نکات آناتومی سطحی بدن و بکارگیری صحیح آن میتوان فشار را از روی یک تاندون خاص برداشت، تا تاندون فرصت ترمیم پیدا کند. بسیاری از آسیبهای ورزشی وارده به بدن، با استراحت ترمیم میشوند، مشکل اینجاست که فعالیتهای روزمره بقدری زیاد است که تاندون فرصت ترمیم پیدا نمیکند.
در این موارد استفاده از تیپ کمک میکند تا بیمار همچنان به کارهای روزمره بپردازد و در عین حال فشارهای روزانه از روی تاندون برداشته شود، لذا سرعت روند ترمیم بافتی افزایش پیدا میکند. آزادسازی نقاط میوفاشیال، سندروم گیرافتادگی شانه، آسیب تاندون های چرخاننده مفصل شانه، آرنج تنیس بازان، پارگی رباط های صلیبی، پیچ خوردگی مچ پا، کمر درد، سندروم ایلیوتیبیال باند، التهاب تاندونها یا تاندونیت، رگ به رگ شدن یا استرین عضلانی و اسپرین رباط ها و… برخی از موارد کاربرد این شیوه است.

برخی از رایج ترین موارد کاربرد کینزیوتیپ در فیزیوتراپی به شرح زیر است:

• پلانتار فاشیایتیس و خار پاشنه
• پیچ خوردگی مچ پا
• سندرم دکرون
• تاندونیت های دست و انگشتان
• کشیدگی های عضلانی و آسیب های ورزشی
• سندرم ورودی قفسه سینه TOS یا (Thoracic Outlet Syndrome)
• تاندونیت آشیل
• کندرومالاسی پاتلا (نرمی کشکک)
• در رفتگی کشکک زانو
• سندرم تونل کارپال
• در رفتگی و التهاب مفصل آکرومیوکلاویکولار
• دردهای تیرکشنده شانه ، گردن و اندامهای فوقاتی (دردهای میوفاشیال شانه)
• اصلاح پاسچر در بیماران کیفواسکولوزیس
• کنترل و درمان اسپاستیسیتی در بیماران نورولوژیک
• تاندونیت ها و بورسیت های شانه
• تنیس البو و گلف البو
• و……

اثرات بکارگیری کینزیوتیپ :

استفاده از تکنیک های بانداژ و تیپینگ دارای اثرات درمانی متعددی است . از جمله این اثرات می توان موارد زیر را بر شمرد:

• افزایش جریان خون موضعی Increase Local Circulation
• کنترل تورم Edema Control
• کاهش درد Pain Relief
• کمک به ترمیم و پیشگیری از افزایش شدت ضایعه
• منافع بانداژ

استفاده از تکنیک های بانداژ درمواقع مناسب دارای منافع زیادی برای ورزشکار است که دراینجا به طورفهرست واربه برخی از آنها اشاره میکنیم:

• افزایش جریان خون موضع بانداژ شده درحین حرکت
• کاهش درد
• کنترل تورم
• افزایش کارایی و عملکرد ورزشکار
• پیشگیری ازافزایش شدت ضایعه
• پیشگیری ازبروز آسیب درمناطق دیگر مخصوصا” نواحی اطراف محل ضایعه
• کاهش ترس وافزایش اعتماد به نفس ورزشکار دربرابر بروز آسیب های ورزشی

چسباندن تیپ، بخشهای زیرین پوست را متاثر میکند که عبارتند از: سیستم لنفاوی و عروق محیطی، عضلات و فاشیای پوشاننده آنها، گیرنده های حسی سطح پوست و مفصل. نواربندی به محدود کردن حرکات اضافی و آسیب زننده به مفصل و اصلاح الگوی حرکتی، حفظ ثبات و بهبود عملکرد عضو، اصلاح راستای بخشهای مختلف بدن، کاهش درد و ورم کمک میکند و میتواند روند بهبودی را تسریع کند.

تیپ بخاطر کششی که بر روی پوست ایجاد میکند میتواند به بهبود گردش خونی منطقه کمک کند و حرکت مایع لنف را تسهیل کرده و ورم ناشی از آن را بکاهد.

به بهبود گردش خونی منطقه کمک میکند بین فاشیا و لنف پیوستگی عملکردی وجود دارد. فاشیا غلاف پوشاننده عضلات است که آنها را به بخش های جداگانه تقسیم میکند و در واقع عضلات مجاور را از هم جدا میکند.

لنف مایعات و مواد شیمیایی در عضلات را حمل میکند. کانال های لنف از درون فاشیا و از لابلای استخوان و عضلات، و از بین عضلات و پوست به صورت سطحی گذر میکند. لوله های لنفی اندازه های متفاوتی دارند، گاهی به قطر یک تار مو و گاهی تا ۲ سانتیمتر.

کانالهای اصلی لنفاوی در نواحی کشاله، گردن، و زیر بغل قرار دارد. در صورتیکه جریان لنف محدود شود و یا افزایش پیدا کند، فضای بین عضلات و پوست کم میشود کاهش فضا به نوبه خود موجب تحریک گیرنده های حسی درد میشود.

با کششی که تیپ بر روی پوست ایجاد میکند فضای بین درم و عضلات را افزایش میدهد، اعتقاد بر اینست که با کاهش فشار از روی کانالهای لنف، زمینه برای تخلیه جریان لنف تسهیل میشود. در این مورد با برش چند شاخه ای که به نوار داده میشود، فشار کم اما پیوسته ای به بافت وارد میشود که طی دو تا سه روز میتواند موجب تخلیه ورم شود.

کاهش درد: در مواردی که بافتی آسیب میبیند فضای مابین اپیدرم و عضله زیرین آن کم میشود، کاهش فضا موجب کمپرس شدن پایانه های عصبی و مخابره پیامهای درد به مغز میشود. بکارگیری کینزیوتیپ موجب اصلاح سیگنال های ارسالی به مغز میشود لذا پاسخهای واکنشی بدن به پیامهای درد حذف میشود که در پی آن از میزان درد کاسته میشود. از لحاظ تئوری افزایش فضای بین عضلات موجب بهبود عملکرد آنها شده و مانع از خستگی زودرس شان میشود. بهبود انقباض عضله و افزایش قابلیت حرکتی نیز از مزایای کاربرد این روش است.
از طرف دیگر تحریکات پوستی تیپ، با فعال کردن رشته های عصبی موجب مهار مسیرهای نخاعی درد شده و در برخی موارد به تشخیص فیزیوتراپیست موجب تسکین درد میشود.

کاهش چسبندگی کینزیوتیپ

اولین عامل در کاهش میزان چسبندگی گذشت زمان است، در ۲۴ ساعت اولیه درصد قابل توجهی از خاصیت کشش پذیری آن کم میشود و اگر شما جز آن دسته از بیمارانی هستید که فعالیت ورزشی خاصی دارید باید پس از ورزش، نسبت به تجدید آن اقدام کنید.
اما حتی عرق کردن، خیس شدن و دوش گرفتن هم موجب کنده شدن تیپ نخواهد شد و با خیال راحت میتوانید همراه با تیپ دوش بگیرید و در صورتیکه آن را دستکاری نکنید کنده نخواهد شد. گرمای طبیعی پوست به ماندگاری آن کمک میکند و باعث بهتر چسبیدن نوار به اندام میشود. لذا در صورت استفاده از یخ پیش از چسباندن تیپ، باید منتظر باشید تا مجددا دمای پوست به حالت طبیعی برگردد.

روش اجرا

با وجود اینکه چسباندن نوارها کار ساده ای به نظر می آید اما میزان کششی که به بافتهای مختلف داده میشود، جهت چسباندن، روش بریدن و اعمال کشش در عضو همراه با تسلط به مسیرهای آناتومی اندام نیاز به مراجعه به فیزیوتراپیستی دارد که دوره های آموزشی کاربرد تیپ را گذرانده باشد. مدل بریدن نوارها در روش های مختلف، متفاوت است.

گاهی این نوار ها بدون برش استفاده میشوند که به آن برش I، گفته میشود. گاهی یک برش تا نیمه آن زده میشود (برش Y)، و گاهی از برش چند شاخه ای (یا web) و… استفاده میشود.

 

 

در پایان از همکاران عزیزم آقایان:
• فیزیوتراپیست برزکار
• فیزیوتراپیست یزدان یوسفی
• فیزیوتراپیست زراعتکار

و خانم فیزیوتراپیست مریم شهروزی که از مطالب آنها در این قسمت استفاده شده است تشکر می کنم.

 

 

کلمات مرتبط :

تیپینگ – بهترین فیزیوتراپی مشهد – بهترین کلینیک فیزیوتراپی در مشهد – متخصص فیزیوتراپی در مشهد – کلینیک فیزیوتراپی – تیپینگ در مشهد