درد استخوان دنبالچه

درد استخوان دنبالچه

استخوان دنبالچه بر خلاف تصور، وظایفی برای ایجاد تعادل در ستون فقرات دارد و عضلات کف لگن و اطراف لگن برای عملکرد بهتر به این استخوان نیاز دارند.نام این استخوان از واژه kokkyx یونانی به معنای Cuckoo tail منقار پرنده فاخته بدلیل شباهت دنبالچه به منقار این پرنده بر گرفته شده است.
دنبالچه پایین‌ترین قسمت ستون فقرات است. این قسمت باقیمانده یک دم یا بازمانده ژنتیکی است (که به همین علت به آن «دنبالچه» گفته می‌شود) و متشکل از سه تا پنج استخوان مهره بسیار کوچک می‌باشد که می‌توانند به هم جوش خورده یا از هم جدا باشند.
کوکسیدینی (coccydynia) عبارتی است که برای درد دنبالچه استفاده می‌شود. دنبالچه به وسیله تعدادی رباط نیرومند که مفصل دنبالچه را پشتیبانی می‌کند، به انتهای ستون مهره‌ها (ساکروم) متصل است.

عضلات کف لگن ارتباط نزدیکی با دنبالچه دارند. عضلات کف لگن از یک طرف به استخوان شرمگاهی در جلوی لگن متصل بوده، داخل لگن (بین پاها) را پوشش داده و از پشت به قاعده ستون مهره‌ها و دنبالچه متصل هستند. این عضلات به عنوان پشتیبان و تکیه‌گاه اندام‌های داخل لگن عمل کرده و به کنترل اختیار ادرار و مدفوع کمک می‌کنند.

پیشتر گمان می‌شد که استخوان‌های دنبالچه در تمام موارد به هم جوش خورده‌اند و هیچ حرکتی میان آن‌ها وجود ندارد، اما امروزه می‌دانیم که تمامی دنبالچه از یک استخوان یک تکه تشکیل نشده بلکه اغلب دارای چند مهره مجزا است که با استفاده از رباط‌ها و مفاصل فیبری موجود، به صورت محدود حرکت می‌کنند.
دنبالچه از طریق یک مفصل دارای یک دیسک و همچنین چند رباط به ساکروم متصل است. حرکت مفصل بین دنبالچه و ساکروم بسیار محدود است.

آیا دنبالچه در ستون فقرات نقش مهمی دارد؟

درد استخوان دنبالچه یا درد کوکسیکس، عارضه‌ای نسبتاً نادر و تقریباً ناشناخته است که می‌تواند در پایین‌ترین قسمت ستون فقرات که کوکسیکس یا دنبالچه نام دارد باعث ایجاد دردهای مزمن شود. درد دنبالچه به شکل یک درد موضعی احساس می‌شود و عموماً هنگام نشستن یا انجام هر فعالیتی که باعث فشار آمدن به پایین‌ترین قسمت ستون فقرات گردد بدتر می‌شود.این عارضه در خانم ها بیشتر از مردان شایع است، و معمولاً به دلیل آسیب موضعی (مانند زمین خوردن) یا زایمان رخ می‌دهد. در موارد نادری نیز، وجود تومور یا عفونت می‌تواند باعث درد دنبالچه شود. می‌توان با رعایت کردن نکاتی از بروز درد دنبالچه پیشگیری کرد.در حدود سن چهل سالگی یا دهه چهارم زندگی شیوع بیشتری داشته و در افراد چاق و کسانیکه زیاد می نشینند احتمال بروز بیشتری دارد.

علائم درد استحوان دنبالچه

گاهی آزردگی دنبالچه منشا اصلی درد سیاتیک و کمر درد می باشد و بدلیل عدم توجه به آن ممکن است مدتها بیمار بعنوان کمر درد درمان شود ولی عامل اصلی دنبالچه باشد.
علائم این عارضه از ناراحتی‌های ملایم تا دردهای حادی که شدت، تعداد دفعات وقوع و دوام آن‌ها برای هر بیمار متفاوت است را در بر می‌گیرند.
عموماً، درد استخوان دنبالچه با انجام حرکات زیر بدتر شدت می‌یابد:

• نشستن، خصوصاً روی یک سطح سخت، به مدت طولانی و با یک وضعیت بدنی بد (پوسچر نامناسب)
• بلند شدن از حالت نشسته
• ایستادن به مدت طولانی
• بالا رفتن از پله‌ها
• خم شدن
• بلند کردن اجسام
• مدفوع کردن

در کل، اگر دنبالچه آسیب ببیند و یا وارد آمدن فشار اضافی بر آن باعث شود که استخوان‌هایش بیش از دامنه حرکتی طبیعی‌شان، که بسیار محدود است حرکت کنند، در این ناحیه درد موضعی و التهاب بروز می‌کند. آسیب دیدن رباط‌ها یا دیسک وستیجیال هم می‌تواند دلیل درد باشد. همچنین، در موارد نادری نیز، شکستگی استخوان‌های دنبالچه و یا وجود یک عفونت یا یک تومور در دنبالچه می‌تواند باعث درد دنبالچه شود.

تشخیص درد استخوان دنبالچه

پزشک، درد دنبالچه را با گرفتن تاریخچه کامل پزشکی بیمار و انجام یک معاینه فیزیکی تشخیص می‌دهد.

امروزه امکان تشخیص علت درد دنبالچه با تهیه عکس رادیولوژی و ام آرآی وجود دارد. در موارد نادر، این درد ممکن است با بورسیت، آرتروز، عفونت یا تشکیل تومور همراه باشد. این درد همچنین می تواند در نتیجه اسپاسم یا گرفتگی عضلات و نیز سایر مشکلات مربوط به عضلات کف لگن نیز ایجاد شود.

راه ها و روش های درمان

معمولاً استفاده از ترکیبی از درمان‌هایی که درد استخوان دنبالچه را کاهش می‌دهند و اصلاح فعالیت‌ها جهت جلوگیری از فشار آمدن به دنبالچه، برای کنترل یا تسکین درد کفایت می‌کند. در موارد بسیار نادری هم، انجام جراحی برای برداشتن دنبالچه توصیه می‌شود، که البته این جراحی (کوکسیژکتومی) تنها زمانی انجام می‌شود که درد شدید باشد و انجام دست کم چند ماه درمان غیرجراحی و اصلاح فعالیت‌ها تأثیری در تسکین و رفع درد نداشته باشد.

از بهترین راه ها و روش های درمان درد دنبالچه و رفع درد استخوان دنبالچه می توان به موارد زیر اشاره کرد:

معمولاً، درمان‌های مورد استفاده برای درد دنبالچه موضعی و غیرتهاجمی هستند. عموماً، درمان‌هایی ابتدایی برای درد دنبالچه عبارتند از:

۱_ تجویز داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDها). NSAIDهای معمول، مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و مهار کننده‌های COX-2، به کاهش التهاب اطراف دنبالچه که معمولاً علت بروز درد است کمک می‌کنند.
۲_ گذاشتن یخ یا کیسه سرد روی ناحیه درد، روزی چند بار در طول چند روز اول شروع درد.
۳_ گرم کردن یا گذاشتن یک کیسه داغ روی ناحیه درد پس از چند روز اول.
۴_اجتناب از نشستن طولانی مدت یا وارد کردن هرگونه فشار به ناحیه درد، تا حد ممکن.
۵_ استفاده از یک بالش برای جلوگیری از فشار آمدن به دنبالچه در هنگام نشستن. برای بعضی‌ها بالش‌های حلقه‌ای شکل به خوبی جواب می‌دهند، اما برای بعضی دیگر این بالش‌ها مناسب نبوده و مانع فشار آمدن به دنبالچه آن‌ها نمی‌شوند. بسیاری از افراد بالش‌های فوم V شکل یا U شکل (که وسطشان خالی است تا دنبالچه با چیزی در تماس نباشد) را ترجیح می‌دهند. در کل، هر گونه بالش یا طرز نشستنی که مانع از فشار آمدن به دنبالچه می‌شود ایده‌آل است.
۶_ اگر یبوست یا دفع مدفوع باعث بروز یا افزایش درد شد، به بیمار توصیه می‌شود که از نرم کننده‌های مدفوع استفاده کند و مصرف فیبر و آب را افزایش دهد.

فیزیوتراپی درد استخوان دنبالچه

یک فیزیوتراپیست می‌تواند به شما نشان دهد که چگونه با انجام تکنیک‌های شل کردن عضلات کف لگن (مانند نفس عمیق کشیدن و شل کردن عضلات در هنگام ادرار یا مدفوع کردن) به تسکین درد دنبالچه کمک کنید.اگر بعضی مدالیتی های هم درست اسفاده شود در بعضی بیماران کمک کننده است . ما در درمان درد دنبالچه عمدتا از لیزر پرتوان ، التراسوند و الکترودهای عمقی و سوزن خشک استفاده می کنیم تا درد و التهاب موثر کنترل شود .

در این بیماران ، ساختارهای عضلانی دردناک مثل عضلات لواتور آنی، کوکسیژئوس یا پیریفورمیس دستکاری می‌شوند. برای این کار از تکنیک‌های آزادسازی میوفاسیال (myofascial release ) استفاده می‌شود. همچنین، از مدالیته‌های موضعی هم می‌توان کمک گرفت.

اکثر متخصصان فیزیوتراپی برای درمان درد استخوان دنبالچه از تمرین‌های حرکتی مخصوص برای این ناحیه از بدن استفاده می‌کنند. به همین خاطر، لازم است برای درمان کامل این مشکل از تمرین‌های حرکتی توصیه شده بطور کامل و صحیح استفاده شود.

تقویت عضلات لگنی ، تقویت عضلات پارا اسپاینال کمری و ورزش های کششی خاص عضلات اداکتور و لگن می توانند موجب کمک به درمان استخوان دنبالچه با ورزش درمانی شوند.

فیزیوتراپی برای درمان درد دنبالچه می‌تواند شامل حرکت دادن عضلات سفت و دردناک در ناحیه دنبالچه باشد.

• تمرین حرکتی پا
• اسکات بی‌وزنی (Weightless squats)
• کشش زردپی
• حرکت پوسته صدف (Clam shell exercise)
• دستکاری ستون مهره‌ها (coccyx manipulation )

از نظر درمانی در شرایطی که با معاینه مطمئن شویم علت درد از ناحیه کمر نیست و درد ارجاعی نمی‌باشد یک روش علمی تحت عنوان جا اندازی دنبالچه معروف است، عمده بیماران مبتلا به درد دنبالچه را از عمل خطرناک دنبالچه بی‌نیاز می‌کند.

در این حالت فیزیوتراپیست دستکش به دست کرده و انگشت اشاره را وارد مقعد بیمار کرده و از بیرون انگشت شست را روی دنبالچه او قرار می‌دهد و دنبالچه را به مدت یک دقیقه خم و راست می‌کند. دستکاری دنبالچه، خصوصاً اگر با تزریق یک بی‌حس کننده همراه باشد تا حدودی درد را به مدت طولانی تسکین دهد؛ این درمان بیشتر برای افراد دارای دردهای کوتاه مدت و درد ناشی از تروما جواب می‌دهد، اما برای افرادی با دنبالچه ثابت (جوش خورده) تأثیر چندانی ندارد.

سایر درمان‌های بدون جراحی

اگر درد دائمی یا شدید باشد، گزینه‌های درمانی غیر جراحی دیگری وجود دارد که عبارتند از:

تزریق:
تزریق موضعی یک عامل بی‌حس کننده (لیدوکائین) و استروئید (برای کاهش التهاب) می‌تواند تا حدودی علائم این عارضه را تسکین دهد. البته، توصیه می‌شود که این تزریق با استفاده از فلوئوروسکوپ یا دستگاه سونوگرافی به عنوان راهنما انجام شود. تسکین حاصل از این روش می‌تواند از یک هفته تا چند سال دوام داشته باشد. انجام این تزریق در سال نباید از سه بار بیشتر شود.

اگر پزشک پس از انجام معاینه، عکسبرداری رادیولوژی و ام‌آرآی به این نتیجه برسد که عفونت و تومور علل درد دنبالچه نیستند، در این صورت درمان غیرجراحی طولانی مدت برای تسکین درد و اصلاح فعالیت‌ها گزینه معقولی خواهد بود.

پس از آنکه درد به حدی کاهش یافت که دیگر حرکت باعث درد بیش از اندازه نشود، انجام روزانه فعالیت‌های هوازی (ایروبیک) سبک مفید خواهد بود، چون افزایش جریان خون مواد مغذی بهبود دهنده را به ناحیه درد می‌رساند و باعث می‌شود قابلیت خوددرمانی طبیعی بدن فعال گردد. مزیت دیگر ورزش‌های هوازی آزادسازی اندورفین است، که همان فرآیند طبیعی تسکین درد در بدن می‌باشد.

علاوه بر این تمرین ها، روش های درمانی دیگری نیز ممکن است به پیش گیری و مدیریت درد دنبالچه کمک کنند. این موارد عبارتند از:

• زمان کمتری را صرف نشستن کنید
• صندلی های کوسن دار
• ماساژ دادن و دستکاری ناحیه
• تزریق استروئید و یا داروی بی حسی موضعی
• انجام تنظیمات ژست بدن مانند اتخاذ یک موقعیت نشستن بهتر

فعالیت‌هایی که باید از انجام آنها اجتناب شود

بیماران دچار این مشکل معمولاً با فعالیت‌هایی که لازم است از انجام آنها به منظور حداقل کردن درد و علائم خودداری شود، آشنا هستند. برای مثال در این زمینه می‌توان از نشستن طولانی مدت (برای مثال در اتومبیل یا هواپیما)، دوچرخه‌سواری، اسب‌سواری، و قایق‌رانی نام برد.

عمل جراحی

برای افرادی که دچار درد مداومی هستند که با درمان غیرجراحی و اصلاح فعالیت‌ها کاهش نمی‌یابد یا به خوبی کنترل نمی‌شود، یکی از گزینه‌های درمانی برداشتن تمامی یا قسمتی از دنبالچه از طریق عمل جراحی است.جراحی زمانی توصیه می شود که بیمار به درمانهای اولیه پاسخ ندهد معمولا در بیش از ۹۰ در صد موارد مشکل بیمار بدون جراحی حل می شود.

این عمل به ندرت انجام می‌شود، به طوری که حتی روش انجام آن در بسیاری از کتاب‌های آموزشی جراحی ستون فقرات وجود ندارد. اگر چه خود این عمل نسبتاً ساده‌ است، اما بهبودی بعد از انجام آن برای بیمار فرایندی طولانی و ناراحت کننده خواهد.

استفاده از عمل جراحی فقط در موارد نادر به افراد مبتلا به درد دنبالچه توصیه می شود و فقط زمانی نیاز به این روش درمانی وجود دارد که مشکلات بیمار بسیار شدید باشد. به هر حال این روش برای بیماران خاص که درد دنبالچه آنها باعث ناتوانی شده و این درد به روش های درمان غیر جراحی واکنش نداده باشد، می تواند مفید و سودمند باشد. معمولاً عمل جراحی با برداشتن یک بخش دنبالچه یا برداشتن کامل آن همراه است. این انتخاب ها می تواند برای افرادی مفید باشد که با از بین رفتن پیشرفته دنبالچه و ناپایداری آن (در نتیجه جابجایی یا حرکت بیش از حد) مواجه باشند. احتمال موفقیت این روش درمانی بین ۶۰ تا ۹۱ درصد است. به هر حال بهترین نتایج این درمان را می توان برای افراد دچار جابجایی یا حرکت زیاد دنبالچه مشاهده کرد که توانایی حرکت عادی خود را از دست داده اند.

درمان درد استخوان دنبالچه با داروهای بدون نسخه

درد باید طی چند هفته از بین برود، اما گاهی ممکن است ماه ها طول بکشد.
می توان از داروهای ضد التهابی غیر استروییدی بدون نسخه (NSAID) برای کاهش ناراحتی، تا زمان بهبود استخوان دنبالچه استفاده کرد.
این داروها شامل ایبوپروفن یا ناپروکسن هستند. استامینوفن نیز می تواند درد را آرام کند.
درمورد دردهای شدیدتر، پزشک یک ماده بی حسی موضعی، مسدودکننده عصب یا داروی استروییدی را در ناحیه موردنظر تزریق خواهد کرد.
برای کاهش درد، می توان داروهای ضد افسردگی یا ضد حمله را نیز به صورت خوراکی مصرف کرد.

کلمات کلیدی :
درد دنبالچه کوکسیدینی – کوکسی داینیا coccydynia tailbone pain – فیزیوتراپی در مشهد – متخصص فیزیوتراپی – کلینیک فیزیوتراپی در مشهد – بهترین کلینیک فیزیوتراپی مشهد