جراحی تعویض مفصل زانو

جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی زانو یکی از روش های جراحی است که سطح مفصلی استخوان های ران و ساق در مفصل زانو را با یک سطح مصنوعی جایگزین میکنند.

هدف از این عمل از بین بردن درد زانو و بازیابی دامنه حرکتی مطلوب در مفصل زانو و اصلاح کردن تغییر شکل های ایجاد شده در زانو می باشد.

به هر دلیلی که غضروف مفصل زانو تخریب شود باعث درد شدید در حرکت مفصل شده و مفصل خشک کشده و محدودیت حرکتی پیدا می کند.

در این شرایط تعویض مفصل زانو باعث بهتر شدن حرکات مفصل و از بین رفتنن درد می شود.

بهبود مواد و تکنیک های این عمل ،آن را بسیار تاثیرگذارتر از قبل کرد.

این عمل جراحی یکی از موفق ترین جراحی ها در تاریخ جراحی های پزشکی میباشد. معمولا مفصل مصنوعی زانو بیش از ۲۰ سال عمر میکند.

مهمترین گزینه در تصمیم گیری برای عمل جراحی تعویض مفصل، سن و یا جنسیت بیمار نیست عامل تعیین کننده در این عمل شدت درد و ناتوانی بیمار است که زندگی را برای وی مشکل کرده است.

دلایل جراحی تعویض مفصل زانو

عمده دلیل تعویض مفصل زانو بیماری آرتروز میباشد. اگر چه بیماری آرتروز انواع مختلفی دارد ولی بیشترین نوع آرتروز از سه نوع زیر میباشد آرتروز استخوان – رماتیسم – آرتروز ناشی ازضایعه

آرتروز استخوان

این نوع آرتروز با زیادشدن سن و در اثر کار زیاد اتفاق می افتد و در افراد بالای ۵۰ سال و یا پیرتر و ممکن است در سنین جوانی هم رخ دهد.

در این نوع آرتروز غضروف های که استخوان ها رانگه داشته از بین میروند و باعث ساییدگی زانو شده و ایجاد درد میکند.

اگر مفصل زانو بوسیله بیماری آرتروزو یا توسط ضربه دچار آسیب شود، فعالیت های بسیار ساده مانند پیاده روی و بالارفتن پله برای شما بسیار مشکل خواهد بود وحتی ممکن است با نشستن یا دراز کشیدن هم درد به سراغ شما بیاید.

آرتریت روماتوئید

در آرتریت روماتویید لایه سینوویال رشد کرده و ملتهب میشود و مایع زیادی ترشح میکند. التهاب لایه سینوویال بتدریج موجب از بین رفتن و صدمه دیدن غضروف مفصلی زانو می شود و در در نتیجه باعث درد و محدودیت حرکتی مفصل زانو می شود.

رماتیسم

در این نوع بیماری نوارسینویال اطراف مفاصل ضخیم ومتورم میشوداین تورم باعث ایجاد آسیب در غضروفها و در نهایت ازدست دادن آنها و درد و سفت شدن آنها میشود. رماتیسم یکی از رایجترین نوع ارتروزهای ملتهب میباشد.

وقتی درمان های بدون جراحی موثر واقع نشده اند و بیمار علائم زیر را داشته باشد به احتمال زیاد باید عمل جراحی تعویض مفصل زانو انجام گیرد:

• دردهای شدید زانو که فعالیت های روزانه فرد بیمار مثل پیاده روی ،بالا رفتن ازپله –نشستن و برخاستن از روی صندلی را دچار اختلال میکند و برای او بسیار دردناک است و یا برای وی بسیار دشوار خواهد بود که بدون هیچ درد مهمی ساعت ها پیاده روی کند و یا مجبور هست با کمک عصا راه برود.
• دامنه حرکتی مفصل زانو محدود شود.
• دردهای شدید که هنگام استراحت در شب و روز احساس میکند.
• التهاب وتورم شدید مفاصل که با استراحت ودرمان های پزشکی بهبود پیدا نمیکند
• میزان تغییرات ظاهری مفصل و صدا های ناشی از خشکی زانو بالا باشد
• بدشکل شدن مفصل زانو مثل خم شدن داخلی یا بیرون آن.
• زمانیکه درمان هایی چون داروهای ضد التهاب،تزریق کورتیزون،تزریق روغنی ،فیزیو تراپی و جراحی های دیگر بی فایده باشد.
• قوس برداشتن زانو به سمت داخل یا خارج.

مزایای عمل تعویض زانو

 

اولین مزایای این روش این است که درد بیمار از بین می رود و زانوی بیمار که به شکل پرانتزی و یا ضربدری است فرم و شکل آن کاملا برطرف می شود.

دامنه حرکت مریض کاملا بدست می آید این بیماران اغلب شکایت دارند که قادر به نشستن و راه رفتن نیستند و بعد از عمل این حرکات قابل انجام است.

اینکه بیمار قادر شود کارهای خود را بدون کمک از دیگران انجام دهد از مزایای این عمل است و از همه مهم تر اعتماد از دست رفته بیمار به زانو بدست می آید و زانویی که در هر قدم صدا می کرد و یا از جا در می رفت به صورتیکه بیمار از راه رفتن خودداری می کرد بهبود می یابد.

معایب جراحی تعویض مفصل زانو

عدم راه رفتن بیمار خود مشکلاتی نظیر اضافه وزن را برای بیمار به همراه دارد مفصلی که پزشک کار می گذارد تنها ۱۱۰ کیلو وزن را تحمل می کند به همین منظور از بیماران خواسته می شود که وزن خود را پایین نگه دارند تا مفصل پس نزند و یا درنرود.

در واقع معایب عمل همین دررفتگی، پس زدن و یا عفونت است و در این زمان پزشک باید مفصل عفونت کرده را درآورده و متخصص عفونی به بیمار آنتی بیوتیک مربوطه را تجویز می کند تا عفونت رفع شود.

روند عمل جراحی مفصل زانو

بیهوشی

بعد از بستری بیمار در بیمارستان وضعیت او توسط تیم متخصصین بیهوشی بررسی میشود. عمومی ترین بیهوشی ، بیهوشی عمومی است (که بیمار به خواب میرود) یا بیهوشی ستون مهره ها، اپیدورال یا بیهوشی سیستم اعصاب، در این نوع بیهوشی بیمارا بیدار هست و از قسمت کمر به پایین او بی حس است.
تیم بیهوشی با ورود بیمار تشخیص خواهد داد که کدام نوع از بیهوشی مناسبترین نوع بیهوشی برای او میباشد.

عمل جراحی

عمل جراحی بیمار تقریبا بین ۱ تا ۲ ساعت طول میکشد. جراح ارتوپد غضروف ها و استخوان های آسیب دیده او را برمیدارد و ایمپلنت های پلاستیکی و فلزی را جایگزین آن میکند تا توازن وعملکرد را به زانو های بیماربرگرداند.
انواع مختلفی از ایمپلنت ها که بر حسب نیاز بیماران مورد استفاده قرار میگیرد.
بعداز عمل جراحی بیماررا به اتاق ریکاوری یا احیا منتقل میکنند. جایی که بیمار برای احیا کامل از حالت بیهوشی در آنجا میماند. بعد از اینکه بیمار به طور کامل به هوش آمد به یکی از اتاق های بیمارستان منتقل میشود.

چه مراقبتهایی بعد از عمل تعویض مفصل زانو ضرورت دارد؟

مانند هر عمل جراحی ، بیماران باید مراقب باشند تا زخم آلوده نشود. برای این منظور توصیه می شود زخم سه روز یکبار پانسمان شود. بیماران حمام رفته و کاملا بر روی بخیه ها لیف و صابون بزنند اما بعد از حمام محل عمل را که خیس شده با سشوار خشک کنند و با گاز استریل پانسمان کنند.

بیشتر بیماران می توانند انتظار داشته باشند که قادر باشند زانوی تعویض شده خود را تقریبا به طورکامل صاف و برای بالا رفتن از پله ها و سوار شدن و پیاده شدن از اتومبیل به اندازه کافی خم کنند. زانو زدن هم گاهی ایجاد ناراحتی می کند ولی ضرری ندارد.

بیشتر افراد نوعی بی حسی را در پوست اطراف محلی که برای جراحی برش زده شده احساس می کنند؛ همچنین ممکن است بخصوص با انجام فعالیت های که به خم شدن بیش از حد نیاز دارند نوعی سفتی را در زانوی خود احساس کنند.

به علاوه بیشتر افراد در هنگام خم شدن یا راه رفتن نوعی صدای کلیک را از مواد فلزی و پلاستیکی بکار رفته در زانو احساس می کنند یا می شنوند. چنین چیزی طبیعی است. این تفاوت ها اغلب با گذر زمان کاهش می یابند

فیزیوتراپی پس از جراحی تعویض مفصل زانو

بیمار احتمالاً پس از این عمل ۲ تا ۳ روز در بیمارستان بستری می‌شود؛ البته چنانچه به عارضه‌های دیگری مانند دیابت یا ناراحتی قلبی مبتلا باشد، باید چند روز بیشتر در بیمارستان بماند. به اکثر بیماران گفته می‌شود که می‌توانند در هنگام ایستادن روی پای جراحی شده تا اندازه ای که باعث درد نشود روی آن وزن خود را بیندازند.

متخصص فیزیوتراپی آموزش هایی را برای مدت زمان بستری بودن، به بیمار می دهد، که این آموزش ها عبارتند از:

• آموزش نحوه راه رفتن با واکر یا چوب زیر بغل
• آموزش شیوه بالا رفتن و پایین آمدن از تخت یا صندلی
• کمک به استمرار انجام تمرین‌های تقویت و انعطاف‌پذیری تعلیم داده شده به بیمار پیش از جراحی

بهبودی

توانبخشی‌ مناسب و فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو نقشی حیاتی در دوران بهبود دارد.

فیزیوتراپیست به بیمار کمک می‌کند تا حداکثر دامنه حرکتی را در کوتاه‌ترین زمان ممکن بازیابد. بیمار گاهی در این مرحله با یک چوب زیر بغل یا عصا راه می‌رود.

فیزیوتراپی بعد از جراحی زانو کمک می‌کند تا بیمار هر چه سریع‌تر فعالیت خود را از سر بگیرد و از زانوی جدید بهتر از زانوی قبلی مواظبت کند.

فیزیوتراپیست تمرین‌های دامنه حرکتی، تمرین‌های گام به گام تقویت عضله و آموزش تعادل و فعالیت‌های دلخواه بیمار را متناسب با شرایط وی برنامه‌ریزی می‌کند.

تورم مفصل زانو و پایین پا تا ۳ ماه پس از جراحی تعویض مفصل زانو متداول است. پوشیدن جوراب‌های مخصوص، استفاده از آیس پک و سرد کردن و بالا گذاشتن پا روی بالشت در زمان نشستن یا دراز شدن برای کاهش تورم مفید است.

تمرین‌های دامنه حرکتی

تورم و درد باعث می‌شود تا بیمار زانو را کمتر حرکت دهد. فیزیوتراپیست تمرین‌های ایمن و کارآمدی را برای بازگرداندن دامنه حرکتی زانو به بیمار آموزش می‌دهد تا وی بتواند از عهده انجام فعالیت‌های روزانه برآید.

تمرین‌های تقویت کننده

ضعف عضله‌های ران و پایین پا بیمار را وادار می‌کند تا هنگام راه رفتن از واکر وعصا استفاده کند. متخصص فیزیوتراپی تمرین‌های مناسب را با هدف مستقل و بدون عصا راه رفتن تعیین می‌کند.

آموزش تعادل

تمرین‌های آموزشی خاص باعث می‌شود تا عضله‌ها پاسخ‌دهی به تغییرات در محیط اطراف، مانند پیاده روی روی سطوح ناهموار یا زمین سنگلاخ، را فرابگیرند. هر گاه بیمار بتواند تمام وزن را بدون بروز درد روی زانو بیاندازد، فیزیوتراپیست نرمش‌های چالاکی (حرکت‌هایی که بیمار را وادار می‌کند تا تغییر جهت، چرخش، شروع و توقف سریع را تمرین کند) و فعالیت‌هایی را در برنامه می‌گنجاند که در آنها از تخته تعادل برای به چالش کشیدن تعادل و کنترل زانو استفاده می‌شود.

برنامه فیزیوتراپی بعد از تعویض مفصل زانو بر معاینه وضعیت بهبودی زانو، اهداف بیمار، میزان فعالیت و سلامت کلی وی استوار است.

آموزش عملکرد

زمانی که بیمار بتواند به راحتی و بدون درد راه برود، فیزیوتراپیست فعالیت‌هایی را اضافه می‌کند که پیش از محدودیت حرکتی ناشی از زانو درد انجام می‌شدند.

این فعالیت‌ها اقدام‌هایی محیطی مانند رد شدن از خیابان یا استفاده از پله برقی را دربرمی‌گیرد.

زمان‌بندی ازسرگیری فعالیت‌های تفریحی یا ورزشی در بیماران مختلف متفاوت است که فیزیوتراپیست می‌تواند با توجه به عارضه خاص بیمار زمان مناسب را برآورد کند.

آموزش فعالیت ویژه

بیمار با توجه به نیازمندی‌های شغل یا ورزش مورد علاقه‌اش باید توانبخشی بعد از جراحی زانو مضاعفی را نیز متناسب با فعالیت‌های شغلی (مانند بالا رفتن از نردبان) یا فعالیت‌های ورزشی (مانند تاب خوردن در زمان ضربه زدن به توپ گلف) و فشارهای وارده روی زانو را در برنامه بگنجاند. فیزیوتراپیست برنامه توانبخشی دربرگیرنده تمام این موارد را در نظر می‌گیرد.

اولتراسوند

فیزیوتراپیست تعداد جلسه‌ها و طول مدت هر جلسه را برای هر بیمار مشخص می‌کند. ژل اولتراسوند مانند رسانا عمل می‌کند.

متخصص فیزیوتراپی دستگاه اولتراسوند را به صورت دورانی حرکت می‌دهد. اکثر بیماران پس از جراحی تعویض مفصل زانو بهره‌گیری از این روش را بسیار آرامش‌بخش می‌دانند و از انجام آن لذت می‌برند.

دستگاه سی پی ام (CPM)

این ماشین زیر زانوی مریض قرار می گیرد و بدون آنکه بیمار فعالیتی کند، زانو با درجاتی که فیزیوتراپیست به آن می دهد زانو را خم و راست می کند.
تحریک الکتریکی عصب از روی پوست (TENS): بر اساس بسیاری از مطالعات، TENS در تسکین درد پس از جراحی تعویض مفصل و همچنین برای بعضی بیماری‌های مزمن، به ویژه کمر درد، مفید است. این روش در مجموع ایمن است.

بسته به نیاز بیمار از روشهای سوزن خشک (درای نیدلینگ ) پکهای سرد یا گرم تیپینگ نیز استفاده می شود.

بیمار پس از بازگشت به خانه باید همچنان مراقبت های بعد از جراحی زانو را ادامه داده و تمرین‌ها را دنبال کند تا از بروز عوارض جلوگیری کند و قدرت تمرین های ورزشی را به موازات بهبود حرکت زانو افزایش دهد.

به این ترتیب میزان فعالیت را می‌توان به سطح پیش از جراحی تعویض مفصل زانو رساند. تمرینات ورزشی باید حتما زیر نظر فیزیوتراپیست انجام شود.

هر تمرین باید ۱۰ بار انجام شود و در صورت بروز نکردن درد و راحتی بیمار می‌توان هر هفته ۵ بار به تعداد دفعات تکرار تمرین‌ها اضافه کرد تا به ترتیبی که در زیر آمده در نهایت به ۲۰ بار تکرار رسید:

• هفته اول: ۱۰ بار
• هفته دوم: ۱۵ بار
• هفته سوم: ۲۰ بار

بیمار باید علاوه بر برنامه تمرینی فیزیوتراپی زمانی را نیز به پیاده‌روی اختصاص دهد، چون پیاده‌روی قدرت و استقامت را بالا می‌برد. ۳ تا ۵ بار راه رفتن در اطراف خانه در هر روز کفایت می‌کند، اما فقط تا آشپزخانه یا سرویس بهداشتی رفتن کافی نیست. بهترین کار این است که بیمار سعی کند تا در محیط آزاد راه برود.

 

کلمات مرتبط :

فیزیوتراپی پس از جراحی تعویض مفصل زانو – فیزیوتراپی زانو – جراحی زانو – فیزیوتراپی در مشهد